ជីវភាពរស់នៅសម័យក្រោយទទួលឯករាជ្យពីបារាំង

(ខាងក្រោមនេះជាការរៀបរាប់តាម ការចងចាំរបស់ម្តាយខ្ញុំ)

ខ្ញុំកើតនៅឆ្នាំ ១៩៥៧ ដឹងក្តីមក ខ្ញុំនៅឃុំពាមកាស្នា ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ ជំនាន់នោះ ទាំងឪពុកខ្ញុំ ទាំងអ្នកស្រុកទាំងអស់ ទៅរកត្រី និង បង្កងនៅទន្លេមុខផ្ទះ និង នៅព្រែកក្រោយផ្ទះ។ កាលនោះសំបូរត្រី និង បង្កងណាស់។ រកបាន យកមកធ្វើផ្អក ប្រហុកទុកហូប មួយឆ្នាំៗ ពុំខ្វះទេ ហើយអាចចែក អ្នកជិតខាង ហូបបានទៀត ពុំមាន ចិត្តកំណាញ់ទេ។ ជំនាន់នោះ សំលៀកបំពាក់ ពុំបានបរិបូរណ៍ ដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ។ បន្ថែមពីលើក្រណាត់ ទិញមកស្លៀកពាក់ ម្តាយខ្ញុំ ដាំកប្បាស បេះសំលីវា យកមកធ្ពេចរវៃ ជាអំបោះត្បាញ តាមកីផ្ទះ បានជាក្រណាត់ កាត់ខោអាវ អោយកូន ស្លៀកពាក់បន្ថែម។ ខ្ញុំបានពាក់អាវ អំបោះរវៃដេរ ក្រោយមកចាស់ៗ ក៏ចោលអស់ទៅ។ 

នៅស្រុកនោះ ការរស់នៅ មានខែរដូវកាល ពេលទឹកឡើងលិចភូមិ និងពេលទឹកស្រកទៅវិញ។ ទឹកឡើង មានរយ:ពេល២ខែ ពេលទឹកឡើង លិចភូមិ អ្នកភូមិទាំងអស់ ត្រូវត្រៀម លក្ខណ:រស់នៅ ទុកជាមុន ផ្ទះត្រូវនៅ ខ្ពស់លើទឹក។ ពេលទឹកធំ មានជំរៅ អាចដល់ ៣ម៉ែត្រ ទឹកអាចឡើង ដល់រនាបផ្ទះ។ ពស់ ក្អែប ក៏ពេលខ្លះ ឡើងលើផ្ទះ អ្នកស្រុកដែរ។  គ្រប់ផ្ទះ សុទ្ធតែមានទូក ពេលបុណ្យភ្ជំុ ទឹកនៅធំ នៅឡើយ អ្នកភូមិ ជិះទូកទៅវត្តគុក ដែលថិតនៅលើ ភ្នំគុក នៅឯបឹងកេត។ នៅលើផ្ទះ គេត្រូវមាន ស្បៀងតំកល់ទុក ដូចជា អំបិល ស្ករ អង្ករ ដាំស្លឹកគ្រៃ ស្លឹកខ្ទឹម នៅលើផ្ទះ។ សាច់ជ្រូក សាច់គោ មានអ្នកចែកទូកលក់ ស្រែកពពាយនាយ លក់ដល់ៗ ផ្ទះអ្នកស្រុក។

ជីវិតរស់នៅរបស់ប្រជាជនឆ្លងកាត់ជំនាន់ឥស្សរ:

(ខាងក្រោមនេះជាការរៀបរាប់ពីជីវិតពិតដែលស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់បានឆ្លងកាត់)
ខ្ញុំមិនចាំប្រាកដថាខ្ញុំអាយុប៉ុន្មានទេកាលជំនាន់ឥស្សរ:នោះ ចាំបានថាខ្ញុំនៅតូច នៅអោបកយាយនៅឡើយ  ខ្ញុំរស់ នៅស្រុកម៉ែខាងខ្ញុំ ខាង ឃុំតាភេន ស្រុក ត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ សម័យនោះ លំបាកណាស់ ដោយយើងរស់នៅ ចន្លោះពួក បារាំងនិង ពួកឥស្សរ:។ ពេលបារាំងចុះទៅ ហើយឥស្សរ:ចូលមក ថាយើងត្រូវជាមួយបារាំង ត្រូវជាមួយយួន ហើយធ្វើបាបយើង។ ហើយនៅពេលបារាំង ឡើងមក បារាំងចោទថា យើងត្រូវគ្នាជាមួយ ឥស្សរ:។  ខ្ញុំចាំបានថាខ្ញុំខ្លាច រត់ចូលក្រោមគ្រែ យកសំបកដូងទុំ ដែលចាស់ៗសក ហើយទុកជាគំនរនោះ មកគ្រប ពេលពួកវាទៅកកាយ រកឃើញ ខ្ញុំស្រែកយំង៉ាង។ លំបាកណាស់ជំនាន់ឥស្សរ: ពួកវារៀបនឹងអារក ម៉ែខ្ញុំ ដើម្បីសួររកឪខ្ញុំ។ ខ្ញុំយំអោបកម៉ែខ្ញុំ អង្វរ កុំសំលាប់ម៉ែខ្ញុំ ៗ ។

សំភាសយាយខ្ញុំអំពី ជីវិភាពទូទៅនៅសម័យអាណានិគមបារាំង

ពេលវេលាវិលទៅមុខ មនុស្សឆ្លងពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ បានកត់ត្រាពី សម័យកាលទូទៅ និងពី របបនយោបាយ ដែលផ្លាស់ប្តូរ។ ជាទូទៅគេតែងតែនិយាយថា ប្រវត្តិសាស្ត្រ សរសេរឡើង ដោយអ្នកឈ្នះ។ តែប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលគ្មានលំអៀងនិង លំអិតពីជីវភាព រស់នៅរបស់ប្រជាជន គឺស្ថិតនៅលើប្រជាជន ដែលធ្លាប់ រស់នៅ ឆ្លងកាត់សម័យកាលនោះ។ ស្វាមីខ្ញុំលើកទឹកចិត្តខ្ញុំ អោយសំភាស និងសរសេរអំពីជីវភាពរស់នៅរបស់មនុស្ស ចាស់ៗ ក្នុងក្រុមគ្រួសារ កត់ត្រាទុកនូវអតីតកាល និង សង្គមដែលពួកគាត់ឆ្លងកាត់ សំរាប់ជាឯកសារ ដល់ មនុស្ស ជំនាន់ក្រោយ ក្នុងគ្រួសារបានដឹង។

កាលពីពេលថ្មីៗនេះខ្ញុំបានសំភាសសាកសួរ យាយខ្ញុំដែលគាត់បច្ចុប្បន្នមានអាយុច្រើនហើយ អំពីជីវភាព និង ការ រស់នៅ នៅកាលពីសម័យកាល គាត់នៅក្មេង។ គាត់ឈ្មោះ ហយ លេន កើតនៅឆ្នាំ 1921 គិតមកដល់ សព្វថ្ងៃ គាត់មានអាយុ ៩១ ឆ្នាំហើយ។ គាត់ជាកូនកាត់ចិន កើតនិងធំដឹងក្តីនៅក្នុង សម័យអាណានិគមបារាំង។ គាត់ កើតនៅ ស្រុកពាមប្រស្នា ខេត្តកំពង់ចាម ដែលមានឪពុកម្តាយ ជាកសិករ និង ជាឈ្មួញ។ គាត់រៀបការ នៅអាយុ ១៨ឆ្នាំ ហើយផ្លាស់ទីលំនៅទៅតាម ស្វាមីគាត់ ទៅកាន់ស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម។

ខ្ញុំហៅយាយខ្ញុំថា  ម៉ា ដែលមានន័យថាយាយ ជាទូទៅគេហៅបែបនេះ សំរាប់គ្រួសារកាត់ចិន។

A glance to the past

My grandma is now 92 years old. She used to tell me a lot of stories about her life in the past especially about the war and life during the war. In her life she has been experience few wars period in Cambodia, from Vietnam war that American bomb Cambodia until Khmer Rouge.

Until around year 2000, she still keeps her clothes in a bag so that it would be easy to grasp and go if there is any war happen. She also recommends me to prepare the same bag, unfortunately life in my generation is too far to believe that such a war can happen  again so I did not follow her advice :)

The Generations of this mix Cambodian-Chinese family until my grandma  generation are the agricultural farmers merchants. The families and extended family live along the Mekong River in Kampong Cham province. They have big agriculture land where they hire people to work for them.